CSE ile Etik Yayın Yapmanın İpuçları
Bilimsel yayıncılığın en temel ilkelerinden biri etik davranıştır. Bir araştırmanın metodolojik doğruluğu kadar, onun yayın sürecinde gösterilen etik titizlik de bilimsel değerini belirler. Yanıltıcı bilgiler, kaynak belirtmeme, intihal (plagiarism), veri uydurma gibi etik dışı eylemler bilim dünyasında itibar kaybına neden olurken, yayının güvenilirliğini de ortadan kaldırır.
Council of Science Editors (CSE), yalnızca bir kaynak gösterme sistemi değil, aynı zamanda yayın etiğine dair yol gösterici kurallar da sunar. CSE rehberleri, bilimsel dürüstlüğün korunmasını sağlarken aynı zamanda yazarlara, editörlere, danışmanlara ve yayıncılara etik karar alma süreçlerinde standart bir yaklaşım sağlar.
Bu yazıda, CSE stiline uygun olarak etik yayın yapmanın temel ipuçları, intihalden kaçınma stratejileri, veri şeffaflığı, yazar sorumluluğu, çıkar çatışması bildirimi ve editörlük ilkeleri gibi birçok başlık altında detaylı biçimde ele alınacaktır.
1. CSE ve Yayın Etiği: Temel Yaklaşım
CSE’nin yayın etiğine bakışı 3 ana temele dayanır:
-
Dürüstlük: Araştırma sürecinde doğruların açıkça paylaşılması
-
Şeffaflık: Kaynakların, verilerin ve katkıların açıkça sunulması
-
Sorumluluk: Yazar, editör ve danışmanın görev alanlarını yerine getirmesi
CSE’nin rehberinde hem yazarlara hem de editörlere yönelik ayrı bölümlerle etik rehberlik sunulur.
2. Yazarlar İçin Etik Yayın İlkeleri
2.1 İntihalden Kaçınmak
İntihal, başka bir kişinin fikrini ya da ifadesini kaynak göstermeden kullanmaktır. CSE’ye göre, yalnızca doğrudan kopyalama değil, özgün fikirlerin yeniden yazılarak alınması da intihal kapsamına girer.
CSE ile çözüm:
-
Alıntılar CSE stiline göre açıkça belirtilmelidir
-
Kısmi cümleler bile uygun kaynakça ile sunulmalıdır
-
“Metin içi atıf + kaynakça eşleşmesi” sağlanmalıdır
2.2 Otomatik Cümle Oluşturucular ve AI Kullanımı
Günümüzde yapay zekâ (AI) tabanlı içerik üretimi artmaktadır. CSE, yazarın bu tür sistemlerden destek alması durumunda bunu şeffaf biçimde belirtmesini önerir.
2.3 Yazar Katkılarının Belirtilmesi
Makale birden fazla kişi tarafından hazırlanmışsa, CSE her yazarın katkısını belirtmeyi önerir:
“Yazar A hipotezi geliştirmiştir, Yazar B veri analizini gerçekleştirmiştir…”
3. Editörler İçin Etik Yayın İlkeleri
3.1 Tarafsızlık ve Bağımsızlık
Editörler, gönderilen bir yazıyı:
-
Kişisel ilişkilere göre değil,
-
Kurumsal baskılara göre değil,
-
İçeriğin bilimsel niteliğine göre değerlendirmelidir.
3.2 Çıkar Çatışmasının Bildirimi
Hem yazar hem editör çıkar çatışması varsa bunu açıkça beyan etmelidir. CSE’ye göre, bu durum editör notlarında ya da makale başında ifade edilebilir.
4. Yayın Süreci Boyunca Etik Kararlılıklar
| Süreç Aşaması | Etik Gerek |
|---|---|
| Makale yazımı | Kaynak doğruluğu, intihalden kaçınma |
| Gönderim | Yayın hedefiyle örtüşme, yazar katkısı beyanı |
| Değerlendirme | Kör hakemlik ilkelerine uygunluk |
| Kabul | Yayıncılık ilkelerine sadakat |
| Yayınlama sonrası | Hataların düzeltilmesi ve şeffaf iletişim |
5. Veri Paylaşımı ve CSE Standartları
CSE, verilerin makalede ya da ek materyallerde açık şekilde paylaşılmasını önerir. Eğer veriler özel bir sistemde saklanıyorsa, yazarlar şu bilgileri vermelidir:
-
Veri kümesinin adı
-
Saklandığı veri havuzu (örnek: Zenodo, Dryad)
-
Erişim linki veya DOI
6. Yayın Etiği İhlallerine Örnekler
6.1 Gerçek Dışı Veri Uydurmak
Araştırma yapılmadan sonuç yazmak. CSE’ye göre en ciddi ihlallerden biridir.
6.2 Çifte Yayın (Duplicate Publication)
Aynı içeriği birden fazla dergiye gönderip yayınlatmak.
6.3 Kaynakları Eksik Göstermek
Kullanılan kaynakların tamamını listelememek.
7. Etik Yayın İçin CSE İpuçları
-
Her veriye dayanak bir kaynak ekleyin
-
Görsel, tablo ve grafiklerin orijinalliğini belirtin
-
Yazar katkısı bölümünü atlamayın
-
Önceki yayınlarınızla benzerlik varsa bunu açıklayın
-
DOI, PMID gibi kalıcı bağlantıları mutlaka yazın
-
Açık veri ve açık erişim seçeneklerini değerlendirin
-
İntihal önleme yazılımlarını aktif kullanın (Turnitin, iThenticate)
SONUÇ
Etik yayıncılık, yalnızca akademik başarı değil, bilimsel güvenilirlik açısından da vazgeçilmezdir. Council of Science Editors (CSE), bilimsel yazımda sadece biçimsel değil, aynı zamanda etik ilkelerle bütünleşik bir yaklaşım sunar. Bu çerçevede hareket eden her araştırmacı, yayın sürecinde dürüstlüğü ve şeffaflığı temel alır.
İntihalden kaçınmak, kaynakları doğru göstermek, çıkar çatışmalarını beyan etmek ve verileri açık paylaşmak gibi uygulamalar, CSE’nin etik yayıncılık ilkelerinin merkezindedir. Akademik dünyada kalıcı ve güvenilir bir iz bırakmak isteyen herkes, bu ilkelere sıkı sıkıya bağlı kalmalı, etik sorumluluğu sadece yasal bir zorunluluk değil, akademik ahlakın bir parçası olarak görmelidir.
Akademi Delisi, eğitim ve akademik destek alanında kapsamlı hizmetler sunan öncü bir platformdur. Öğrencilerin akademik başarılarına yön verirken, onları bilgiyle buluşturmayı ve potansiyellerini en üst düzeye çıkarmayı amaç edinmiş bir ekibiz. Sitemiz bünyesinde ödevlerden projelere, tezlerden makalelere kadar geniş bir yelpazede destek sağlıyoruz. Alanında uzman yazarlarımız, öğrencilere özgün içerikler sunarken, aynı zamanda onlara araştırma, analiz ve yazım konularında rehberlik ederek kendilerini geliştirmelerine yardımcı oluyor.
Akademik hayatın zorluklarıyla başa çıkmak artık daha kolay. Akademi Delisi olarak, öğrencilere sadece ödevlerinde değil, aynı zamanda araştırma projelerinde, tez çalışmalarında ve diğer akademik gereksinimlerinde de destek sağlıyoruz. Sunduğumuz kaliteli hizmetler sayesinde öğrenciler zamanlarını daha verimli bir şekilde kullanabilirler. Uzman ekibimiz, her bir öğrencinin ihtiyaçlarına özel çözümler üreterek, onların akademik hedeflerine ulaşmalarına katkı sağlar.
Gelişmiş kaynaklara erişimden akademik yazım kurallarına, araştırma yöntemlerinden kaynakça oluşturmaya kadar her aşamada öğrencilere destek sunan Akademi Delisi, eğitimde yeni bir perspektif sunuyor. Amacımız, öğrencilere sadece geçici çözümler değil, aynı zamanda uzun vadeli öğrenme ve başarıya giden yolda rehberlik etmektir.
akademik dürüstlük cse yaklaşımı bilimsel etik cse kuralları bilimsel yayın intihali bilimsel yazım cse etik cse açık veri paylaşımı cse akademik dürüstlük cse akademik etik ipuçları cse akademik intihal cse bilimsel yayın ilkeleri cse bilimsel yazım standartları cse citation doğruluk kontrolü cse citation etik cse citation referans doğruluğu cse çıkar çatışması bildirimi cse duplicate publication cse editör rehberi cse etik akademik yazım cse etik beyan örneği cse etik kontrol listesi cse etik yayın cse etik yazım cse hakemlik süreci cse ile yayın süreci cse intihal nasıl önlenir cse intihal önleme cse kaynak doğrulama cse kaynak gösterme doğruluğu cse kaynak güvenilirliği cse open access etik cse plagiarism kontrolü cse publication checklist cse publication ethics cse veri paylaşımı cse veri paylaşımı kuralları cse veri şeffaflığı cse yazar katkı beyanı cse yazar sorumluluğu cse yazarlık etik ilkeleri cse yazım süreci etik cse yazımda doğruluk etik akademik yayın cse etik atıf yapma etik davranış cse kaynaklı etik editörlük cse etik ihlaller cse örnek etik kaynak kullanımı etik metin içi atıf etik yazar sıralaması etik yazarlık cse formatı yayın etiği nasıl sağlanır